Νομολογία Κοινωνικής Ασφάλισης

Ανίσχυρη και αντισυνταγματική η διάταξη του άρθρου 9 του Ν. 4491/1966 που προβλέπει διαφορετικές προϋποθέσεις συνταξιοδότησης του χήρου έναντι της χήρας σε περίπτωση θανάτου ασφαλισμένου της ΔΕΗ. Εφαρμογή της ευνοϊκής ρύθμισης και υπέρ εκείνου ο οποίος έχει αποκλεισθεί απ' αυτήν.

Η θέσπιση πρόσθετων όρων για τη συνταξιοδότηση του άγαμου άρρενος ενήλικου τέκνου αποβιώσαντος στρατιωτικού συνταξιούχου, πέραν από εκείνες που απαιτούνται για τη συνταξιοδότηση της άγαμης θυγατέρας αντίκειται στο σύνταγμα και οι διατάξεις του άρθρου 5 παρ. 1 περ. β΄ του κώδικα πολιτικών και στρατιωτικών συντάξεων εισάγει ανεπίτρεπτη ανισότητα για τα άρρενα τέκνα πολιτικού συνταξιούχου.

Μετοχικό Ταμείο Στρατού. Ασφαλιστικές παροχές του ταμείου στις νυμφευόμενες θυγατέρες των μετόχων ή μερισματούχων λόγω προικός. Επιστροφή των καταβληθεισών λόγω προικοδοτήσεως κρατήσεως σε περίπτωση θανάτου της θυγατέρας υπό το καθεστώς του ν. 1105/1980. Απαγόρευση της χορήγησης παροχών λόγω γάμου σε θυγατέρες μόνο, ασφαλισμένων ή συνταξιούχων σύμφωνα με το ν. 1329/1983 και θέσπιση βοηθήματος επαγγελματικής ή οικογενειακής αυτοτέλειας για τα παιδιά που γεννήθηκαν μετά την 17/2/1983, ανεξαρτήτως φύλου.

Οι υφιστάμενες μέχρι το χρόνο αυτό σχέσεις κοινωνικής ασφάλισης διατηρούνται σε ισχύ και διέπονται από τις προϊσχύουσες του ν. 1329/1983 διατάξεις. Επιστροφή κρατήσεων λόγω προικοδοτήσεως σε περίπτωση θανάτου της θυγατέρας υπό το καθεστώς του ν. 1105/1980.

Συνταξιοδότηση από το ΙΚΑ του χήρου συζύγου λόγω θανάτου της συζύγου του, ασφαλισμένης ή συνταξιούχου του ΙΚΑ. Με τον αν 1846/1951 θεσπίζονται πρόσθετες προϋποθέσεις πέραν εκείνων οι οποίες θεσπίζονται για τη συνταξιοδότηση της χήρας συζύγου θανόντος ασφαλισμένου ή συνταξιούχου. Συγκεκριμένα απαιτείται ο χήρος να είναι ανάπηρος και άπορος και να εβάρυνε τη συντήρησή του κυρίως η θανούσα σύζυγός του. Κατά το άρθρο 4 του Συντάγματος απαγορεύεται η δημιουργία άνισων καταστάσεων και η διαφοροποίηση του περιεχομένου των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των πολιτών. Αποκλίσεις επιτρέπονται εφόσον τίθενται ευθέως ή προβλέπονται από ειδική διάταξη και δικαιολογούνται από αποχρώντες λόγους αναφορικά με την ανάγκη προστασίας της γυναίκας. Κατά το χρόνο θανάτου της συζύγου του αναιρεσιβλήτου (1969) δεν ίσχυε το Σύνταγμα του 1975 και δεν είναι επιτρεπτή η εφαρμογή του άρθρου ή αυτού στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Ταμείο Συντάξεων και Προνοίας Προσωπικού ΑΤΕ. Σε περίπτωση θανάτου ασφαλισμένου ή συνταξιούχου του Ταμείου δικαιούνται σύνταξη ο χήρος ή η χήρα. Η απονομή σύνταξης μόνο στη χήρα αντίκειται στα άρθρα 4 παρ. 2 και 116 του Συντάγματος. Στην ένδικη υπόθεση δεν έχουν εφαρμογή τα άρθρα 10 παρ. 6 του Ν. 1902/1990 και 27 του Ν. 2084/1992.

ΙΚΑ. Το ποσό της συντάξεως λόγω αναπηρίας ή γήρατος που λαμβάνει ο ένας από τους συζύγους προσαυξάνεται, ανεξάρτητα από το φύλο του άλλου συζύγου, εφόσον αυτός δεν εργάζεται ή δεν είναι συνταξιούχος ασφαλιστικού οργανισμού, του Δημοσίου ή νπδδ. Η προσαύξηση αυτή αποτελεί πρόσθετη ασφαλιστική παροχή και καταβάλλεται προς ενίσχυση του εισοδήματος των συνταξιούχων. Η μη χορήγηση της προσαύξησης αυτής στους έγγαμους συνταξιούχους του Ι.Κ.Α. των οποίων οι σύζυγοι δεν συγκεντρώνουν τις πιο πάνω προϋποθέσεις δεν αντίκειται στη συνταγματική αρχή της ισότητας. Η επίμαχη διάταξη του άρθρου 29 παρ. 3 του α.ν. 1846/1951 δεν αντίκειται στο άρθρο 21 παρ. 1 του Συντάγματος.

ΙΚΑ. Προσαύξηση της σύνταξης αν ο σύζυγος του συνταξιούχου δεν εργάζεται ή δεν είναι συνταξιούχος. Η μη χορήγηση της προσαύξησης και στους λοιπούς συνταξιούχους δεν αντίκειται στην αρχή της ισότητας και στο άρθρο 21 παρ. 1 του Συντάγματος, καθώς και στην αρχή της ανταποδοτικότητας.ΙΚΑ. Προσαύξηση της σύνταξης αν ο σύζυγος του συνταξιούχου δεν εργάζεται ή δεν είναι συνταξιούχος. Η μη χορήγηση της προσαύξησης και στους λοιπούς συνταξιούχους δεν αντίκειται στην αρχή της ισότητας και στο άρθρο 21 παρ. 1 του Συντάγματος, καθώς και στην αρχή της ανταποδοτικότητας.

Συνταξιοδότηση διαζευγμένης θυγατέρας θανόντος ασφαλισμένου ή συνταξιούχου του ΝΑΤ

ΝΑΤ. Συνταξιοδότηση διαζευγμένης θυγατέρας θανόντος ναυτικού. Προϋποθέσεις για την συνταξιοδότηση. Ισότητα των φύλων. Εάν ο θάνατος του ναυτικού επήλθε πριν την 31/12/1982, η ρύθμιση για συνταξιοδότηση διαζευγμένης θυγατέρας δεν προσκρούει στην αρχή της ισότητας. 

Κρίση της ΟλΕλΣυν ότι η ευνοϊκές διατάξεις μόνο υπέρ των άγαμων θυγατέρων κι όχι και υπέρ των άγαμων γιών δεν είναι αντισυνταγματικές κι επομένως δεν γίνεται να επεκταθούν και σε ποιοι δεν δικαιούνται σύνταξη από εργασία. Ερμηνεία του ΣτΕ ως προς τη συνταγματικότητα της διάταξης του άρ. 62 του Ν. 2676/1999, ως προς τον χρόνο έναρξης καταβολής σύνταξης στον επιζώντα (χήρο) σύζυγο. Ερμηνεία του ΕλΣυν ως προς τη συνταγματικότητα του άρ. 5 παρ. 1β του π.δ. 166/2000. Μη ταυτόσημο νομικό ζήτημα, απαράδεκτη η παρούσα αίτηση.

Η διάταξη του άρθρου 9 παρ. 1 του ν. 4491/1966 "περί ασφαλίσεως του προσωπικού της ΔΕΗ", η οποία προβλέπει διαφορετική μεταχείριση του χήρου ασφαλισμένης ή συνταξιούχου της ΔΕΗ σε σχέση με την χήρα ασφαλισμένου ή συνταξιούχου της ιδίας, και τούτο με την θέσπιση για τον χήρο πρόσθετων προϋποθέσεων συνταξιοδότησης, εισάγει εις βάρος του τελευταίου αδικαιολόγητη διαφοροποίηση που έρχεται σε αντίθεση με τα σύγχρονα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα και αντιλήψεις και είναι συνεπώς ανίσχυρη, ως αντίθετη προς τα άρθρα 4 παρ. 2 και 116 του Συντάγματος, οπότε, προς αποκατάσταση της επιβαλλόμενης εν προκειμένω ίσης μεταχείρισης των δύο φύλων, εφαρμοστέο είναι και για τον χήρο ασφαλισμένης ή συνταξιούχου της ΔΕΗ το συνταξιοδοτικό καθεστώς που ισχύει για την χήρα ασφαλισμένου ή συνταξιούχου της ισίας ως άνω επιχειρήσεως (ΔΕΗ). Με το άρθρο 62 του ν. 2676/1999 ρυθμίστηκε πλέον, από 5.1.1999, κατά τρόπο ενιαίο και ανεξαρτήτως φύλου, το δικαίωμα συνταξιοδοτήσεως του επιζώντος συζύγου σε περίπτωση θανάτου συνταξιούχου ή ασφαλισμένου. Η εν λόγω διάταξη όμως και η δι' αυτής εισαχθείσα νέα ρύθμιση καταλαμβάνει τις υποθέσεις με το ανωτέρω αντικείμενο που κατά την έναρξη της ισχύος της, ήτοι κατά την 5.1.1999, ήσαν ήδη εκκρεμείς ενώπιον των Διοικ. Δικαστηρίων.

ΙΚΑ. Το ποσό της σύνταξης λόγω αναπηρίας ή γήρατος που λαμβάνει ο ένας από τους συζύγους προσαυξάνεται, ανεξάρτητα από το φύλο του άλλου συζύγου, εφόσον ο σύζυγος του συνταξιούχου δεν εργάζεται ή δεν είναι συνταξιούχος ασφαλιστικού οργανισμού ή του Δημοσίου ή νπδδ. Η προσαύξηση αυτή αποτελεί πρόσθετη ασφαλιστική παροχή. Η μη χορήγησή της στους έγγαμους συνταξιούχους του Ι.Κ.Α., των οποίων οι σύζυγοι δεν συγκεντρώνουν τις πιο πάνω προϋποθέσεις, δεν αντίκεινται στη συνταγματική αρχή της ισότητας. Η επίμαχη διάταξη του άρθρου 29 παρ. 3 του α.ν.1846/1951, δεν αντίκειται και στη διάταξη του άρθρου 21 παρ. 1 του Συντάγματος.

ΙΚΑ. Ευνοϊκές προϋποθέσεις συνταξιοδότησης της μητέρας ασφαλισμένης που έχει ανήλικα τέκνα. Η θέσπιση τέτοιου προνομίου μόνο υπέρ των γυναικών, συνιστά δυσμενή διάκριση με βάση το φύλο και η σχετική διάταξη του ν. 1902/1990 αντίκειται στο άρθρο 4 του Συντάγματος. Η ρύθμιση αυτή πρέπει να επεκταθεί και στον πατέρα ασφαλισμένο, ανεξάρτητα αν έχει και την αποκλειστική γονική μέριμνα των ανηλίκων τέκνων του.

Αίτηση χήρου στο Ταμείο Αρωγής Δημοσίων Υπαλλήλων για την χορήγηση σε αυτόν επικουρικής συντάξεως λόγω θανάτου της συζύγου του βοηθηματούχου του Ταμείου. Απόρριψη του αιτήματος με την δικαιολογία της μη προβλέψεως από τις διατάξεις του άρθρου 8 παρ. 1 και 2 του ν.δ. 95/1973 της άνω παροχής συντάξεως στον επιζώντα σύζυγο. Αντισυνταγματικότητα των άνω διατάξεων λόγω της ανίσου καταστάσεως μεταξύ των πολιτών βάσει της διαφοράς του φύλου καθόσον τίθενται γενικώς και απολύτως άνευ κριτηρίου η χήρα σε πλεονεκτική θέση έναντι του χήρου. Μη δυνατή η επέκταση εφαρμογής των άνω διατάξεων και στους χήρους λόγω της άνω αντισυνταγματικότητας γιατί τούτο θα συνιστούσε ανεπίτρεπτη επέμβαση του δικαστού στα έργα της νομοθετικής εξουσίας.

Συνταξιοδότηση διαζευγμένων θυγατέρων ασφαλισμένων και συνταξιούχων του ΤΣΑΥ. Το άρθρο 6 παρ. 4 του Ν. 982/82 δεν καταργήθηκε δικά του Ν. 997/1979. Η θέσπιση της διατάξεως του άρθρου αυτού κατά τη μεταβατική περίοδο του άρθρου 116 του Συντάγματος είναι θεμιτή, και δεν αντίκειται στην αρχή της ισότητας των φύλων. Αντίθετα η γνώμη μέλους. Η ως άνω διάταξη εφαρμόζεται και όταν η σύνταξη που είχε απονεμηθεί στην κατά το χρόνο του θανάτου του κυρίως ασφαλισμένου ή συνταξιούχου άγαμη θυγατέρα διεκόπη, λόγω της συνάψεως υπ'αυτής γάμου, ο οποίος ακολούθως ελύθη διά διαζυγίου, εντός της μεταβατικής περιόδου του άρθρου 116 του Συντάγματος.

Κώδικας Πολιτικών και Στρατιωτικών συντάξεων και συνταξιοδότηση των δημοσίων υπαλλήλων. Το οικείο συνταξιοδοτικό σύστημα εμπίπτει στην οδηγία 79/7/ΕΟΚ και όχι στο άρθρο 141 ΕΚ. Έννοια του όρου "αμοιβή" κατά την τελευταία διάταξη της συνθήκης ΕΚ. Δεν αποτελούν αμοιβή τα συστήματα ή οι παροχές κοινωνικής ασφάλισης που ρυθμίζονται απευθείας από το νόμο. Οι διατάξεις του συνταξιοδοτικού κώδικα (ΠΔ 166/2000) που θεσπίζουν μικρότερα όρια για τη συνταξιοδότηση των γυναικών δεν υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 141 ΕΚ και δεν αντίκεινται στη διάταξη αυτή ή στην οδηγία 79/7/ΕΟΚ, αλλά στο άρθρο 4 παρ. 2 του συντάγματος. Για την αποκατάσταση της αντισυνταγματικότητας επεκτείνεται και στους άνδρες ασφαλισμένους του δημοσίου η μικρότερη ηλικία συνταξιοδότησης που εφαρμόζεται για τις γυναίκες

Προσαύξηση της σύνταξης λόγω οικογενειακών βαρών. Δεν αποτελεί μέρος του μισθού και κατ' επέκταση της σύνταξης και δεν εμπίπτει στην έννοια της αμοιβής. Αντίθετα αποτελεί οικονομική ενίσχυση των συνταξιούχων όταν ο σύζυγός τους δεν εργάζεται ή δεν συνταξιοδοτείται. Αβάσιμος ο ισχυρισμός ότι πρέπει η προσαύξηση να καταβάλλεται σε όλους τους συνταξιούχους χωρίς καμία διάκριση. Παραβίαση της αρχής της ισότητας των φύλων και της ΟΔΕΟΚ 79/7 από το άρ. 59 παρ. 3 του καταστατικού ταμείου ασφάλισης προσωπικού Εθνικής Ασφαλιστικής, γιατί ενώ προβλέπει για τους άνδρες προσαύξηση στη σύνταξή τους κατά 10% λόγω οικογενειακών βαρών, και δη επειδή οι γυναίκες τους δεν εργάζονται ή δεν συνταξιοδοτούνται, δεν αναγνωρίζει την προσαύξηση στις γυναίκες συνταξιούχους με τις ίδιες προϋποθέσεις, αλλά θέτει άλλες, και δη ότι ο σύζυγός τους είναι ανάπηρος ή άπορος.

Τα μικρότερα όρια συνταξιοδότησης των γυναικών σε σχέση με τους άνδρες αντίκεινται στο άρθρο 4 παρ. 2 Συντ.

Συνταξιοδότηση τέκνων ασφαλισμένων ή συνταξιούχων λόγω θανάτου. Αποτελεί παρέκκλιση στηριζόμενη στο κριτήριο του φύλου, η συνταξιοδότηση διαζευγμένων θυγατέρων ασφαλισμένων ή συνταξιούχων οι οποίοι απεβίωσαν μετά τη λήξη της μεταβατικής περιόδου (31.12.82).

Το άρθρο 28 παρ. 5 του ΑΝ 1846/1951, που προβλέπει για τη χορήγηση μειωμένης σύνταξης γήρατος σε ασφαλισμένη μητέρα με ανήλικα παιδιά ή με παιδιά ανίκανα προς εργασία, αντίκειται στη συνταγματική αρχή της ισότητας των δύο φύλων και στο κοινοτικό δίκαιο. Εφαρμογή της ρύθμισης αυτής και στον πατέρα ανηλίκων τέκνων