ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Δ
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 31 Οκτωβρίου 2006, με την εξής σύνθεση: Δ. Πετρούλιας, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύων, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος και της αναπληρώτριας Προέδρου, που είχαν κώλυμα, Αικ. Χριστοφορίδου, Ε. Νίκα, Σύμβουλοι, Β. Κίντζιου, Χ. Μπολόφη, Πάρεδροι. Γραμματέας η Α. Ρίπη.
Για να δικάσει την από 25 Μαΐου 2004 αίτηση:
της .......... .........., συζ. .... ............., κατοίκου .................... Ψυχικού Αττικής, η οποία παρέστη με το δικηγόρο Χρ. Θεοδώρου (Α.Μ. 12777), που τον διόρισε με ειδικό πληρεξούσιο,
κατά των: 1) Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, ο οποίος παρέστη με τον Α. Ανδρουλιδάκη, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και 2) Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αθηνών - Πειραιώς, η οποία παρέστη με το δικηγόρο Στ. Τζαβάρα (Α.Μ. 4071), που τον διόρισε με πληρεξούσιο.
Με την αίτηση αυτή η αιτούσα επιδιώκει να ακυρωθούν: 1) η υπ’ αριθμ. 1591/20.10.2003 απόφαση του Νομάρχη Αθηνών, 2) η σιωπηρή άρνηση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής, με την οποία απορρίφθηκε η από 19.2.2004 προσφυγή της και 3) η υπ’ αριθμ. 21000/19.4.2004 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της Εισηγήτριας, Συμβούλου Αικ. Χριστοφορίδου.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο της αιτούσας, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση, τον πληρεξούσιο της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και τον αντιπρόσωπο του Υπουργού, οι οποίοι ζήτησαν την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου και
Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε κατά το Νόμο
1. Επειδή, για την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (699509, 882024/2004 ειδικά γραμμάτια παραβόλου).
2. Επειδή, με την από 12.9.2003 αίτησή της προς τη Νομαρχία Αθηνών, η αιτούσα ζήτησε τη συμπλήρωση του επωνύμου της «........» με το επώνυμο του συζύγου της «.......», ισχυριζόμενη ότι, μετά το γάμο της (1983), στο σύνολο των κοινωνικών και επαγγελματικών σχέσεών της έχει επικρατήσει να καλείται με το επίθετο του συζύγου της, ο οποίος διαμένει και εργάζεται πλέον των 10 ετών στην Ελβετία, όπου, σύμφωνα με τον Ελβετικό Αστικό Κώδικα η σύζυγος αποκτά αυτοδίκαια το επώνυμο του συζύγου της. Εν όψει δε τούτων αντιμετωπίζει προβλήματα ταυτοπροσωπίας τόσον ενώπιον των δημοσίων υπηρεσιών της Ελβετίας, όσο και σε σχέση με τους πελάτες της κατά την επαγγελματική της δραστηριότητα ως εκδότριας επιστημονικών βιβλίων. Το αίτημα αυτό απερρίφθη με την 1591/20.10.2003 απόφαση του Βοηθού Νομάρχη Αθηνών, με την αιτιολογία: α) ότι η αλλαγή επωνύμου ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη και στη συγκεκριμένη περίπτωση η αλλαγή επωνύμου λόγω γάμου θα επέφερε ανατροπή των εφαρμοστέων ρυθμίσεων του Αστικού Κώδικα και β) διότι η αιτούσα είχε προβεί σε αλλαγή επωνύμου, κατόπιν αποδοχής αιτήματός της (από ........ σε ..........), με απόφαση του Νομάρχη έτους 2001, οι δε αλλεπάλληλες αλλαγές επωνύμου αποτελούν καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος των πολιτών. Κατά της αποφάσεως αυτής η αιτούσα άσκησε προσφυγή ενώπιον του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας (Γ.Γ.Π.) Αττικής, η οποία απερρίφθη με την 21000/19.4.2004 απόφαση αυτού, η οποία αιτιολογείται όπως και η ανωτέρω απόφαση, φέρει δε επί πλέον και την αιτιολογία ότι οι λόγοι που επικαλείται η αιτούσα δεν συνιστούν, κατά την έννοια των ισχυουσών διατάξεων, σοβαρό λόγο ή εξαιρετική περίπτωση που θα δικαιολογούσε την αιτούμενη αλλαγή επωνύμου. Ήδη, με την κρινόμενη αίτηση ζητείται, καθ’ ερμηνεία του δικογράφου, η ακύρωση: α) της 1591/20.10.2003 αποφάσεως του Βοηθού Νομάρχη Αθηνών, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αθηνών - Πειραιώς, με την οποία απερρίφθη το αίτημα της αιτούσας περί αλλαγής του επωνύμου της και β) της 21000/19.4.2004 αποφάσεως του Γ.Γ.Π. Αττικής, με την οποία απερρίφθη προσφυγή της αιτούσας κατά της ανωτέρω νομαρχιακής αποφάσεως, ασκηθείσα κατ’ άρθρο 18 παρ. 12 του ν. 2218/94.
3. Επειδή, στο άρθρο μόνο του ν.δ/τος 2573/1953 (ΦΕΚ Α΄ 241), όπως συμπληρώθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 8 του Ν. 2130/1993 (ΦΕΚ Α΄ 62) και αντικαταστάθηκε, στη συνέχεια, με την παρ. 9 του άρθρου 9 του Ν. 2307/1995 (ΦΕΚ Α΄ 113), ορίζεται ότι : «1. Η πρόσληψη και αλλαγή επωνύμου, καθώς και η πρόσληψη πατρωνύμου και μητρωνύμου σε παιδιά γεννηθέντα χωρίς νόμιμο γάμο των γονέων τους ή αγνώστων γονέων γίνεται με απόφαση του Νομάρχη. Επίσης, η προσθήκη στοιχείων που λείπουν στις εγγραφές στα μητρώα αρρένων ή στα δημοτολόγια, καθώς και η διόρθωση αυτών, εκτός της ηλικίας, για την οποία προβλέπουν ειδικές διατάξεις, γίνεται, ύστερα από αίτηση των ενδιαφερομένων ή αυτεπάγγελτα, με απόφαση του Νομάρχη. 2. Προκειμένου περί: α) ελλήνων του εξωτερικού, β) ομογενών αλλοδαπών που αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια και γ) παλιννοστούντων ομογενών που έχουν την ελληνική ιθαγένεια, ο Νομάρχης, προς το σκοπό εξελληνισμού του ονοματεπωνύμου τους, μπορεί να αποφασίσει κατά τη διαδικασία της προηγουμένης παραγράφου την αλλαγή, τόσο του επωνύμου, όσο και του κύριου ονόματος. 3. Με αποφάσεις του Υπουργού Εσωτερικών, που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορούν να καθορίζονται λεπτομέρειες για τις προϋποθέσεις και τον τρόπο πρόσληψης και αλλαγής επωνύμου και πρόσληψης πατρώνυμου και μητρώνυμου». Στο δε σχετικό με την αλλαγή επωνύμου, Κεφάλαιο Γ΄ της εκδοθείσης κατ’ εξουσιοδότηση της ως άνω παραγράφου 3 του άρθρου μόνου του ν.δ/τος 2573/1953, όπως αντικαταστάθηκε, υπ’ αριθμ. Φ.42301/12167/28.6.1995 αποφάσεως του Υφυπουργού Εσωτερικών (ΦΕΚ Β΄ 608), ορίζονται τα εξής: «1. Για την αλλαγή επωνύμου υποβάλλεται στο νομάρχη αίτηση του ενδιαφερόμενου ή των γονέων του ή του γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα ή του επιτρόπου, στην οποία πρέπει να ορίζεται λεπτομερώς ο σκοπός για τον οποίο επιδιώκεται η μεταβολή και να δηλώνεται το επώνυμο του οποίου ζητείται η πρόσληψη. Η αίτηση αυτή απευθύνεται στο νομάρχη, στην περιφέρεια του οποίου υπάγεται ο δήμος ή η κοινότητα, στο μητρώο αρρένων ή το δημοτολόγιο του οποίου είναι γραμμένος ο ενδιαφερόμενος. Η ανωτέρω αίτηση πρέπει να συνοδεύεται και με τα ακόλουθα δικαιολογητικά: α) Πιστοποιητικό περί εγγραφής του προσώπου που αφορά η αίτηση στο μητρώο αρρένων ή δημοτολόγιο, από το οποίο να προκύπτει ο τόπος, το έτος γέννησης και η οικογενειακή κατάσταση αυτού. β) Πιστοποιητικό ποινικού μητρώου. γ) Βεβαίωση του οικείου Εισαγγελέα, από την οποία να προκύπτει ότι ο ζητών τη μεταβολή δεν διώκεται για κάποια αξιόποινη πράξη. δ) Πιστοποιητικό, περί της στρατολογικής κατάστασης, προκειμένου για άνδρες. ε) Γραμμάτιο καταθέσεως, στο Δημόσιο Ταμείο, του νόμιμου τέλους αλλαγής επωνύμου (άρθρο 18 παρ. 2 δ Ν. 12/1975). 2. Ο νομάρχης παραγγέλλει, με δαπάνη του ενδιαφερόμενου, τη δημοσίευση περίληψης της αίτησης αλλαγής επωνύμου σε μία εφημερίδα από αυτές που εκδίδονται στην πρωτεύουσα ή την περιφέρεια του νομού, ή γειτονικού νομού. Η περίληψη πρέπει να περιέχει ακριβή σημείωση περί του ονόματος, επαγγέλματος, τόπου και έτους γέννησης και κατοικίας του ενδιαφερόμενου, περί του επωνύμου, η απόκτηση του οποίου επιδιώκεται, ως και πρόσκληση σε κάθε αντιτιθέμενο στη ζητουμένη αλλαγή, όπως μέσα σε δεκαπέντε (15) ημέρες από της δημοσιεύσεως, υποβάλει στο Νομάρχη τις αντιρρήσεις του. 3. Μετά την πάροδο της προθεσμίας των δεκαπέντε (15) ημερών, ο νομάρχης εκδίδει αιτιολογημένη απόφαση με την οποία αποδέχεται ή απορρίπτει την αίτηση. Με την ίδια απόφαση, ο νομάρχης αποφαίνεται συγχρόνως και επί των αντιρρήσεων που τυχόν έχουν υποβληθεί κατά της ζητούμενης αλλαγής. Η απόφαση του νομάρχη με την οποία αποδέχεται τη ζητηθείσα αλλαγή επωνύμου, κοινοποιείται στις αρχές που τηρούν δημοτολόγιο και μητρώο αρρένων, στο γραφείο ποινικού μητρώου του οικείου Πρωτοδικείου, στην Εισαγγελία και Αστυνομικές Αρχές του τόπου κατοικίας του ενδιαφερόμενου και στον ενδιαφερόμενο για να την προσκομίσει στην Αστυνομική Αρχή του τόπου της κατοικίας του, κατά την έκδοση νέου δελτίου ταυτότητας 4. ...».
4. Επειδή, κατά την άποψη που επικράτησε στο Τμήμα, από τις ανωτέρω εκτεθείσες διατάξεις προκύπτει ότι το επώνυμο, ναι μεν αποτελεί στοιχείο της προσωπικότητας του ατόμου, πλην η πρόσκτηση ή η αλλαγή του δεν απόκειται στην ιδιωτική βούληση, αλλά ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη, ως θέμα συναπτόμενο με την ασφάλεια των συναλλαγών και των εννόμων εν γένει σχέσεων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου του ατόμου, χωρεί δε διά της διοικητικής οδού. Ο Νομάρχης, όμως κατά την ενάσκηση της σχετικής του αρμοδιότητας οφείλει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, προπαντός να εκτιμά τους λόγους που επικαλείται ο αιτών τη μεταβολή του επωνύμου του και να αποφαίνεται ενόψει της σοβαρότητας των λόγων αυτών, εάν ενδείκνυται ή όχι η ζητούμενη μεταβολή, αιτιολογώντας ειδικά, από την άποψη αυτή, την απόφασή του (πρβλ. ΣτΕ 852/1957, 221/1962, 1676/01, 1651/09). Περαιτέρω, ναι μεν κατά το άρθρο 1388 του Αστικού Κώδικα, όπως ίσχυε μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 15 του ν. 1329/83 (Α΄ 25) και πριν την συμπλήρωση του ανωτέρω άρθρου 15 με την προσθήκη σε αυτό τρίτης παραγράφου, διά του άρθρου 28 του ν. 3719/2008 (Α΄ 241), ο γάμος δεν επάγεται μεταβολή του επωνύμου της συζύγου, ως προς τις έννομες σχέσεις αυτής, που δύναται πάντως να χρησιμοποιεί το επώνυμο του συζύγου της, με τη συναίνεσή του, στις κοινωνικές της σχέσεις, όμως, εκ τούτου ουδόλως έπεται, ότι αποκλείεται στην έγγαμη γυναίκα, μετά την τέλεση γάμου, να ζητήσει, κατά την διαδικασία και υπό τα προαπαιτούμενα του Ν.Δ/τος 2573/1953, την μεταβολή του επωνύμου της και την πρόσκτηση παρ’ αυτής ως επωνύμου εκείνου του συζύγου της. Η ερμηνεία δ’ αυτή μάλιστα παρίσταται επιβεβλημένη εν όψει και της συνταγματικής κατοχυρώσεως του δικαιώματος της ελευθέρας αναπτύξεως της προσωπικότητος (άρθρ. 5 παρ. 1), καθώς και της προστασίας του γάμου και της οικογενείας (άρθρ. 21 παρ. 1) (ΣτΕ 2906/96). Κατά τη γνώμη όμως της Συμβούλου Αικατερίνης Χριστοφορίδου, οι σχέσεις μεταξύ συζύγων ρυθμίζονται εξαντλητικώς από τον Αστικό Κώδικα. Ειδικώς, σχετικά με το επώνυμο των συζύγων, το άρθρο 1388 Α.Κ., όπως ίσχυε μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 15 του ν. 1329/83, και είναι εφαρμοστέο εν προκειμένω ως εκ του χρόνου εκδόσεως της προσβαλλομένης πράξεως, περιέχει διατάξεις αναγκαστικού δικαίου και δημοσίας τάξεως, ρυθμίζει δε εξαντλητικώς και υποχρεωτικώς τη νομική κατάσταση των συζύγων από πλευράς επωνύμου (βλ. ΣτΕ 4473/95, 7μ., 1810/87), ορίζοντας ειδικώς ότι με το γάμο ο κάθε σύζυγος διατηρεί το επώνυμό του. Μετά δε και τη νεώτερη συμπλήρωση των διατάξεων αυτών του Α.Κ. με το άρθρο 28 του ν. 3719/2008 (Α΄ 241), προβλέπεται, επί πλέον, η δυνατότητα του κάθε συζύγου να προσθέσει στο επώνυμό του και εκείνο του άλλου συζύγου. Τούτο όμως γίνεται μόνο κατά τη διαδικασία του Αστικού Κώδικα, δηλαδή κατόπιν συμφωνίας των συζύγων με κοινή δήλωσή τους ενώπιον του ληξιάρχου. Συνεπώς, κατά την άποψη αυτή, τόσον υπό την ισχύ του άρθρου 1388 Α.Κ. προ της συμπληρώσεώς του με το ν. 3719/2008, όσον και μετά την εν λόγω συμπλήρωση, αποκλείεται η πρόσληψη επωνύμου εκ μέρους του ενός των δύο συζύγων διά της διοικητικής οδού, βάσει των διατάξεων του ν.δ/τος 2573/1953 και της κατ’ εξουσιοδότηση αυτού εκδοθείσης Φ.42301/12167/28.6.1995 αποφάσεως του Υφυπουργού Εσωτερικών (ΣτΕ 3834/2009). Τέλος, κατά τη γνώμη της Παρέδρου Χριστιάνας Μπολόφη, στο πλαίσιο της ελεύθερης αναπτύξεως της προσωπικότητας του ατόμου, στοιχείο της οποίας αποτελεί το ονοματεπώνυμο, η μεταβολή του επωνύμου απόκειται στη βούληση του ατόμου. Σχετικά δε αιτήματα, συμπεριλαμβανομένων οπωσδήποτε και εκείνων που αφορούν στη μεταβολή του επωνύμου των συζύγων διά της προσθήκης στο επώνυμο του ενός συζύγου και εκείνου του άλλου συζύγου, είναι δυνατόν να απορρίπτονται από τη Διοίκηση μόνο με την επίκληση λόγων δημοσίου συμφέροντος. Τέτοιους δε λόγους δημοσίου συμφέροντος δεν αποτελούν, εν πάση περιπτώσει, οι διατάξεις του άρθρου 1388 του Αστικού Κώδικα, όπως ίσχυαν κατά τον κρίσιμο εν προκειμένω χρόνο, δηλαδή, μετά το ν. 1329/83 και πριν το ν. 3719/2008, οι ρυθμίσεις των οποίων σχετικά με τη νομική κατάσταση των συζύγων από πλευράς επωνύμου δεν αποκλείουν τη μεταβολή του επωνύμου του συζύγου με τη διαδικασία του ν.δ/τος 2573/1953.
5. Επειδή, κατόπιν τούτων και εν όψει αντίθετων αποφάσεων σχετικών με την έννοια των διατάξεων που παρατίθενται στην προηγούμενη σκέψη, η υπόθεση πρέπει να παραπεμφθεί προς εκδίκαση στην επταμελή σύνθεση του Τμήματος, λόγω της σπουδαιότητάς της, κατά το άρθρο 14 παρ. 5 του π.δ/τος 18/89, οριζομένης ως εισηγητού της Συμβούλου Αικατερίνης Χριστοφορίδου.
Διά ταύτα
Παραπέμπει την υπόθεση στο Τμήμα υπό επταμελή σύνθεση.
Ορίζει νέα δικάσιμο την 11η Μαΐου 2010 και εισηγητή τη Σύμβουλο Αικ. Χριστοφορίδου.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 6 Νοεμβρίου 2006 και στις 17 Μαρτίου 2010
Ο Προεδρεύων Σύμβουλος Η Γραμματέας Δημ. Πετρούλιας Αικ. Ρίπη
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 23ης Μαρτίου 2010.
Ο Προεδρεύων Αντιπρόεδρος Η Γραμματέας του Δ` Τμήματος
