ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Δ
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 16 Δεκεμβρίου 2008 με την εξής σύνθεση: Α. Τσαμπάση, Αντιπρόεδρος, Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος, που είχε κώλυμα, Ειρ. Σαρπ, Αικ. Χριστοφορίδου, Σύμβουλοι, Χρ. Μπολόφη, Ι. Μιχαλακόπουλος, Πάρεδροι. Γραμματέας η Δ. Μουζάκη, Γραμματέας του Δ΄ Τμήματος.
Για να δικάσει την από 26 Ιανουαρίου 2005 αίτηση:
της ..., κατοίκου Ψυχικού Αττικής (..), η οποία παρέστη με τον δικηγόρο Φίλιππο Σπυρόπουλο (Α.Μ. 7310), που τον διόρισε με πληρεξούσιο,
κατά της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αθηνών-Πειραιώς, η οποία δεν παρέστη. Με την αίτηση αυτή η αιτούσα επιδιώκει να ακυρωθούν : α) η υπ’ αριθ. 2410 (Σχετ. 1581+1953)/16.11.2004 απόφαση του Νομάρχη Αθηνών και β) η υπ’ αριθ. 2775/04 (Σχετ. 2410/04)/19.1.2005 απόφαση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αθηνών-Πειραιώς. Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της Εισηγήτριας, Παρέδρου Χρ. Μπολόφη.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο της αιτούσης, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου και
Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε κατά το Νόμο
1. Επειδή, για την άσκηση της υπό κρίση αίτησης ακύρωσης καταβλήθηκε το νόμιμο παράβολο (1531883, 2276020/2005 ειδικά γραμμάτια).
2. Επειδή, με την υπό κρίση αίτηση, η οποία ασκείται οπωσδήποτε εμπροθέσμως και εν γένει παραδεκτώς, ζητείται, κατ’ ορθή ερμηνεία του δικογράφου, η ακύρωση: α/της 2410/Σχετ. 1581+ 1953/16.11.2004 απόφασης του βοηθού Νομάρχη Αθηνών, με την οποία απορρίφθηκε αίτημα της αιτούσης περί αλλαγής του επωνύμου της από «Φ….» σε «Φ… Π…» και β/ της 10022/15.3.2005 απόφασης του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής, με την οποία απορρίφθηκε προσφυγή της εν θέματι κατά της ανωτέρω νομαρχιακής απόφασης.
3. Επειδή, οι σχέσεις μεταξύ συζύγων ρυθμίζονται εξαντλητικά από τον Αστικό Κώδικα. Ειδικώς, σχετικά με το επώνυμο των συζύγων, το άρθρο 1388 ΑΚ, ως έχει μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 15 του ν. 1329/1983 (Α΄ 25) και είναι εφαρμοστέο εν προκειμένω, ως εκ του χρόνου εκδόσεως της προσβαλλόμενης πράξεως, ορίζει ότι «με το γάμο δεν μεταβάλλεται το επώνυμο των συζύγων, ως προς τις έννομες σχέσεις. Στις κοινωνικές σχέσεις ο κάθε σύζυγος μπορεί, εφόσον σ' αυτό συμφωνεί και ο άλλος, να χρησιμοποιεί το επώνυμο του τελευταίου ή να το προσθέτει στο δικό του». Στο εν λόγω δε άρθρο προστέθηκε μεταγενεστέρως με το άρθρο 28 του ν. 3719/2008 («Μεταρρυθμίσεις για την οικογένεια, το παιδί, την κοινωνία και άλλες διατάξεις», Α΄241), τρίτη παράγραφος που ορίζει, επί πλέον, ότι «με συμφωνία των συζύγων, ο καθένας από αυτούς μπορεί να προσθέτει στο επώνυμό του το επώνυμο του άλλου. Η προσθήκη γίνεται με κοινή δήλωση ενώπιον του ληξίαρχου και ισχύει μέχρι να ανακληθεί ενώπιον του ληξιάρχου με κοινή δήλωση των συζύγων ή με μονομερή δήλωση οποιουδήποτε των συζύγων, η οποία κοινοποιείται στον άλλο σύζυγο». Με τις ρυθμίσεις αυτές του Αστικού Κώδικα, που είναι αναγκαστικού δικαίου και δημοσίας τάξεως, ρυθμίζεται εξαντλητικώς και υποχρεωτικώς η νομική κατάσταση των συζύγων από πλευράς επωνύμου (βλ. ΣτΕ 4473/1995 7μ., 1810/1987), οριζομένου ειδικώς ότι με το γάμο ο κάθε σύζυγος διατηρεί το επώνυμό του. Μετά δε και τη νεότερη συμπλήρωση των διατάξεων αυτών του ΑΚ με το ν. 3719/2008, προβλέπεται, επί πλέον, η δυνατότητα του κάθε συζύγου να προσθέσει στο επώνυμό του και εκείνο του άλλου συζύγου. Τούτο, όμως, γίνεται μόνο κατά τη διαδικασία του Αστικού Κώδικα, δηλαδή κατόπιν συμφωνίας των συζύγων με κοινή δήλωσή τους ενώπιον του ληξιάρχου.
4. Επειδή, εξάλλου, στο άρθρο μόνο του ν.δ. 2573/1953 (Α΄ 241), όπως συμπληρώθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 8 του ν. 2130/1993 (Α΄ 62) και αντικαταστάθηκε στη συνέχεια, με την παρ. 9 του άρθρου 9 του ν. 2307/1995 (Α΄ 113), ορίζεται ότι «1. Η πρόσληψη και η αλλαγή επωνύμου γίνεται με απόφαση του Νομάρχη. Επίσης, η προσθήκη στοιχείων που λείπουν στις εγγραφές στα μητρώα αρρένων ή στα δημοτολόγια, καθώς και η διόρθωση αυτών, εκτός της ηλικίας, για την οποία προβλέπουν ειδικές διατάξεις, γίνεται, ύστερα από αίτηση των ενδιαφερομένων ή αυτεπάγγελτα, με απόφαση του Νομάρχη. 3. Με αποφάσεις του Υπουργού Εσωτερικών, που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορούν να καθορίζονται λεπτομέρειες για τις προϋποθέσεις και τον τρόπο πρόσληψης και αλλαγής επωνύμου ». Στο δε σχετικό με την αλλαγή επωνύμου Κεφάλαιο Γ΄ της εκδοθείσης κατ εξουσιοδότηση της ως άνω διατάξεως Φ. 42301/12167/28-6-1995 αποφάσεως του Υφυπουργού Εσωτερικών (Β΄ 608), ορίζονται τα εξής: «1. Για την αλλαγή επωνύμου υποβάλλεται στο νομάρχη αίτηση του ενδιαφερομένου ή των γονέων του ή του γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα ή του επιτρόπου, στην οποία πρέπει να ορίζεται λεπτομερώς ο σκοπός για τον οποίο επιδιώκεται η μεταβολή και να δηλώνεται το επώνυμο του οποίου ζητείται η πρόσληψη. Η αίτηση απευθύνεται στο νομάρχη, στην περιφέρεια του οποίου υπάγεται ο δήμος ή η κοινότητα, στο μητρώο αρρένων ή το δημοτολόγιο του οποίου είναι γραμμένος ο ενδιαφερόμενος. 2. Ο νομάρχης παραγγέλλει, με δαπάνη του ενδιαφερομένου, τη δημοσίευση περίληψης της αίτησης αλλαγής επωνύμου σε μία εφημερίδα από αυτές που εκδίδονται στην πρωτεύουσα ή την περιφέρεια του νόμου, η γειτονικού νομού. Η περίληψη πρέπει να περιέχει και πρόσκληση σε κάθε αντιτιθέμενο στη ζητουμένη αλλαγή, όπως μέσα σε δεκαπέντε (15) ημέρες από της δημοσιεύσεως, υποβάλει στο Νομάρχη τις αντιρρήσεις του. 3. Μετά την πάροδο της προθεσμίας των δεκαπέντε (15) ημερών, ο νομάρχης εκδίδει αιτιολογημένη απόφαση με την οποία αποδέχεται ή απορρίπτει την αίτηση. Με την ίδια απόφαση, ο νομάρχης αποφαίνεται συγχρόνως και επί των αντιρρήσεων που τυχόν έχουν υποβληθεί κατά της ζητούμενης αλλαγής. Η απόφαση του νομάρχη με την οποία αποδέχεται τη ζητηθείσα αλλαγή επωνύμου, κοινοποιείται στις αρχές που τηρούν δημοτολόγιο και μητρώο αρρένων, στο γραφείο ποινικού μητρώου του οικείου Πρωτοδικείου, στην Εισαγγελία και Αστυνομικές Αρχές του τόπου κατοικίας του ενδιαφερόμενου και στον ενδιαφερόμενο για να την προσκομίσει στην Αστυνομική Αρχή του τόπου της κατοικίας του, κατά την έκδοση δελτίου ταυτότητος». Με τις διατάξεις αυτές προβλέπεται διοικητική διαδικασία ενώπιον του Νομάρχη για την πρόσληψη ή την αλλαγή του επωνύμου, κατ εξαίρεση και για σοβαρούς λόγους, τους οποίους εκτιμά ο Νομάρχης με ειδικώς αιτιολογημένη απόφασή του (βλ ΣτΕ 2906/1996, 1676/2001, 2567/2002, 3935/2007).
5. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, η αιτούσα ζήτησε, με την από 5.9.2004 αίτησή της προς τη Διεύθυνση Αστικής και Δημοτικής Κατάστασης της Νομαρχίας Αθηνών, την αλλαγή του επωνύμου της από «Φ...» σε «Φ... - Π...», ζήτησε δηλαδή να προστεθεί στο επώνυμό της και εκείνο του συζύγου της. Το αίτημα αυτό απορρίφθηκε με την πρώτη των προσβαλλομένων 2410/16.11.2004 απόφαση του βοηθού Νομάρχη Αθηνών με το αιτιολογικό ότι «η αλλαγή του επωνύμου του ατόμου ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη και επιπλέον στη συγκεκριμένη περίπτωση η αλλαγή επωνύμου με λόγο το γάμο θα επέφερε ανατροπή των εφαρμοσθεισών ρυθμίσεων του Αστικού Κώδικα και καταστρατήγηση των ανωτέρω διατάξεων». Με την αυτή αιτιολογία απορρίφθηκε, με τη δεύτερη των προσβαλλόμενων 10022/15.3.2005 απόφαση, σχετική προσφυγή που υπέβαλε η ενδιαφερόμενη ενώπιον του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής κατά της απόφασης αυτής. Η αιτιολογία αυτή της απορρίψεως του υποβληθέντος ως άνω αιτήματος παρίσταται νόμιμη. Και τούτο διότι, όπως προελέχθη, στο άρθρο 1388 ΑΚ, όπως ισχύει μετά την αντικατάσταση του με το άρθρο 15 του ν. 1329/1983, προσδιορίζεται υποχρεωτικώς η νομική κατάσταση του συζύγου από πλευράς επωνύμου, οριζομένου ειδικώς ότι με το γάμο οι σύζυγοι διατηρούν το επώνυμό τους. Και ναι μεν, μετά και την νεότερη συμπλήρωση του άρθρου αυτού με το ν. 3719/2008, προβλέπεται στον Αστικό Κώδικα η δυνατότητα του συζύγου να προσθέσει στο επώνυμό του και εκείνο του άλλου συζύγου, η προσθήκη, όμως, αυτή χωρεί μόνο υπό τις προϋποθέσεις και κατά τη διαδικασία του ΑΚ, δηλαδή κατόπιν συμφωνίας των συζύγων με κοινή δήλωσή τους ενώπιον του ληξιάρχου. Συνεπώς, τόσον υπό την ισχύ του άρθρου 1388 ΑΚ προ της συμπληρώσεώς του με το ν. 3719/2008, όσον και μετά την εν λόγω συμπλήρωση, αποκλείεται η πρόσληψη επωνύμου εκ μέρους του ενός εκ των δύο συζύγων, δια της διοικητικής οδού βάσει των διατάξεων του νδ 2573/1953 και της κατ εξουσιοδότηση αυτού εκδοθείσης Φ. 42301/12167/28-6-1995 αποφάσεως του Υφυπουργού Εσωτερικών. Μειοψήφισε η Πάρεδρος Χ. Μπολόφη, η οποία υποστήριξε την εξής γνώμη: Η αναγκαστικού δικαίου διάταξη του άρθρου 1388 του Αστικού Κώδικα, ορίζει, σε αντίθεση με το προϊσχύσαν του ν. 1329/1983 καθεστώς, ότι με το γάμο οι σύζυγοι διατηρούν ως προς τις έννομες σχέσεις τους το επώνυμό τους και μπορούν να χρησιμοποιούν το επώνυμο του άλλου συζύγου στις κοινωνικές τους σχέσεις. Η διάταξη, όμως, αυτή, όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο εκδόσεως των προσβαλλόμενων πράξεων, δηλαδή μετά το ν. 1329/1983 και πριν το ν. 3719/2008, ο οποίος δεν είναι εν προκειμένω εφαρμοστέος, δεν ρυθμίζει το ζήτημα της μεταβολής του επωνύμου των συζύγων δια της προσθήκης στο επώνυμο του ενός συζύγου και εκείνου του άλλου. Τέτοια πλέον εξαντλητική ρύθμιση διαλαμβάνεται στον Αστικό Κώδικα με την προσθήκη, με το άρθρο 28 του ανωτέρω ν. 3719/2008, τρίτης παραγράφου στο άρθρο 1388, στην οποία καθορίζονται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία προσθήκης στο επώνυμο του συζύγου και εκείνου του άλλου συζύγου. Συνεπώς, η διάταξη του άρθρου 1388 ΑΚ, όπως ισχύει στην επίδικη υπόθεση, δεν αποκλείει τη μεταβολή του επωνύμου του συζύγου με την προσθήκη σε αυτό και του επωνύμου του άλλου συζύγου, σύμφωνα με τη διαδικασία και υπό τις προϋποθέσεις της διατάξεως του άρθρου μόνου του νδ/τος 2573/1953, όπως ισχύει. Η ερμηνεία δε αυτή επιβάλλεται ενόψει της κατοχύρωσης, με το άρθρο 5 παρ.1 του Συντάγματος, του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (βλ. ΣτΕ 2906/1996, 3935/2007) αλλά και του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ, στο πεδίο εφαρμογής του οποίου εμπίπτουν τα ζητήματα σχετικά με την αλλαγή ονόματος ή επωνύμου, διότι αφορούν τόσο την ιδιωτική όσο και την οικογενειακή ζωή του ατόμου (βλ. πλην άλλων, αποφάσεις του ΕΔΔΑ της 8.11.2001, Petersen κατά Γερμανίας, της 6.12.2001, Johansson κατά Φινλανδίας και της 21.10.2008, Erdagoz κατά Τουρκίας). Επομένως, κατά την άποψη αυτή, οι προσβαλλόμενες πράξεις είναι πλημμελώς αιτιολογημένες και θα έπρεπε, για το λόγο αυτό, βασίμως προβαλλόμενο, να ακυρωθούν, αφού η κατά το άρθρο 1388 ΑΚ όπως ίσχυε, διατήρηση του επωνύμου της αιτούσας δεν επήγετο γι’ αυτήν, κατά τον κρίσιμο εν προκειμένω χρόνο, κώλυμα να ζητήσει κατά τη διαδικασία και υπό τις προϋποθέσεις του νδ/τος 2573/1955, τη μεταβολή του επωνύμου της με την προσθήκη σε αυτό και εκείνου του συζύγου της.
6. Επειδή, κατόπιν τούτων, ο λόγος ακύρωσης με τον οποίο προβάλλονται τα αντίθετα πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος καθώς και η υπό κρίση αίτηση στο σύνολό της.
Δια ταύτα
Απορρίπτει την αίτηση.
Διατάσσει την κατάπτωση του παραβόλου.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 24 Φεβρουαρίου 2009
Η Προεδρεύουσα Αντιπρόεδρος Η Γραμματέας του Δ΄ Τμήματος
Α. Τσαμπάση Δ. Μουζάκη
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 1ης Δεκεμβρίου 2009.
