ΙΚΑ. Το άρθρο 28 παρ. 5 του ΑΝ 1846/1951, που προβλέπει για τη χορήγηση μειωμένης σύνταξης γήρατος σε ασφαλισμένη μητέρα με ανήλικα παιδιά ή με παιδιά ανίκανα προς εργασία, αντίκειται στη συνταγματική αρχή της ισότητας των δύο φύλων και στο κοινοτικό δίκαιο. Εφαρμογή της ρύθμισης αυτής και στον πατέρα ανηλίκων τέκνων.
Διοικ. Εφετείο Πειραιώς 496/2005
Πρόεδρος: Ιω. Μπασιαδάκης. Εισηγητής: Νικ. Οικονομίδης, Εφέτης. Δικηγόροι: Ιω. Κατράς, Κυρ. Κουμπής.
Επειδή, κατά μεν το άρθρο 4 παρ. 2 του Συντάγματος, οι Ελληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις, κατά δε το άρθρο 116 (παρ. 1 και 2) αυτού, οι υφιστάμενες διατάξεις, που είναι αντίθετες με το άρθρο 4 παρ. 2, εξακολουθούν να ισχύουν ώσπου να καταργηθούν με νόμο, το αργότερο έως την 31.12.1982 (παρ. 1). Αποκλίσεις από τους ορισμούς του άρθρου 4 παρ. 2 επιτρέπονται μόνο για σοβαρούς λόγους, στις περιπτώσεις που ορίζει ειδικά ο νόμος (παρ. 2). Με τη διάταξη του άρθρου 4 παρ. 2 του Συντάγματος, που αφορά ασφαλώς και τις σχέσεις κοινωνικής ασφαλίσεως, αφενός απαγορεύεται η διαφοροποίηση του νομικού καθεστώτος των πολιτών με βάση τη διαφορά του φύλου, αφετέρου δε επιβάλλεται η παροχή ίσων δυνατοτήτων στα δύο φύλα. Και ναι μεν επιτρέπονται, με τη διάταξη του άρθρου 116 του Συντάγματος, αποκλίσεις από την εν λόγω συνταγματική αρχή, πλην όμως, αυτές πρέπει να προβλέπονται συγκεκριμένα από ειδική διάταξη νόμου και να δικαιολογούνται από αποχρώντες λόγους.
Επειδή, κατά το άρθρο 141 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (πρώην άρθρο 119), κάθε κράτος μέλος εξασφαλίζει την εφαρμογή της αρχής της ισότητας της αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών για όμοια εργασία ή για εργασία της αυτής αξίας (παρ. 1). Γιαλούς σκοπούς του παρόντος άρθρου, ως αμοιβή νοούνται οι συνήθεις βασικοί ή κατώτατοι μισθοί ή αποδοχές και όλα τα άλλα οφέλη που παρέχονται άμεσα ή έμμεσα, σε χρήματα ή σε είδος, από τον εργοδότη στον εργαζόμενο, λόγω της σχέσεως εργασίας... (παρ. 2). Κατά το άρθρο 3 της Οδηγίας 79/7/ΕΟΚ (για, την ισότητα μεταχειρίσεως ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως), η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται: α) Στα νομικά συστήματα που εξασφαλίζουν προστασία κατά των ακόλουθων κινδύνων... γήρατος... (παρ. 1). Κατά το άρθρο 4 της ίδιας Οδηγίας, η αρχή της ίσης μεταχειρίσεως συνεπάγεται την απουσία κάθε διακρίσεως που βασίζεται στο φύλο, είτε άμεσα είτε έμμεσα, σε συσχετισμό ιδίως με την οικογενειακή κατάσταση και ιδιαίτερα όσον αφορά: Το πεδίο εφαρμογής των συστημάτων και τους όρους προσβάσεως στα συστήματα αυτά... τον υπολογισμό των παροχών... (§ 1). Η αρχή της ίσης μεταχειρίσεως δεν θίγει τις διατάξεις περί προστασίας της μητρότητας (§ 2). Επίσης, με την Οδηγία 76/207/ΕΟΚ καθιερώνεται η ισότητα της μεταχειρίσεως ανδρών και γυναικών κατά την πρόσβαση στην απασχόληση, την επαγγελματική κατάρτιση και προώθηση και τις συνθήκες εργασίας, ειδικότερα, δε, με το άρθρο 2 παρ. 3 αυτής ορίζεται ότι η παρούσα Οδηγία δεν θίγει τις διατάξεις που αφορούν την προστασία της γυναίκας, ιδίως όσον αφορά την εγκυμοσύνη και τη μητρότητα. Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι τα μέτρα που αποσκοπούν στην προστασία των γυναικών, υπό την ιδιότητά τους ως μητέρων (όπως η άδεια και το επίδομα μητρότητας τοκετού), δεν παραβιάζουν την αρχή της ίσης μεταχειρίσεως των φύλων, αφού στις περιπτώσεις αυτές δεν υπάρχουν συγκρίσιμες καταστάσεις μεταξύ των φύλων, ενώ τα μέτρα που αποσκοπούν στην προστασία των γυναικών, υπό την ιδιότητά τους ως γονέων (όπως τα σχετιζόμενα με την ανατροφή των τέκνων), δηλαδή υπό ιδιότητα που συντρέχει και για τα δύο φύλα, παραβιάζουν την εν λόγω αρχή και δεν δικαιολογούνται (πρβλ. απόφαση ΔΕΚ της 29.11.2001, υποθ. C-366/99).
Επειδή, κατά το άρθρο 28 παρ. 5 του α.ν. 1846/1951 (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 27 παρ. 1 περ. 3δ` του ν. 1902/1990), ασφαλισμένη μητέρα με ανήλικα παιδιά, καθώς και ασφαλισμένη μητέρα με παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας, που είναι ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία, η οποία συμπληρώνει το 50ό έτος της ηλικίας και 5.500 τουλάχιστον ημέρες εργασίας, δικαιούται σύνταξη γήρατος μειωμένη κατά 1/200 της πλήρους μηνιαίας συντάξεως για κάθε μήνα που λείπει από το 55ο έτος της ηλικίας της, το ποσό της οποίας δεν μπορεί να είναι μικρότερο από το κάθε φορά κατώτερο όριο συντάξεων. Το δικαίωμα θεμελιώνεται εφόσον η γυναίκα δεν είναι συνταξιούχος του ΙΚΑ, του Δημοσίου, ΝΠΔΔ ή άλλου οργανισμού κύριας ασφαλίσεως... Η διάταξη αυτή αποσκοπεί στην κάλυψη κοινωνικής ανάγκης και, ειδικότερα, στη διευκόλυνση της ανατροφής των ανήλικων ή ανίκανων τέκνων, που εξυπηρετείται με τη διακοπή της απασχολήσεως χωρίς τη στέρηση της συντάξεως γήρατος. Επομένως, ενόψει του σκοπού της, η διάταξη αυτή επιβάλλεται, από τη συνταγματική αρχή της ισότητας, να έχει εφαρμογή και στους δύο γονείς, κοινό έργο των οποίων είναι, σύμφωνα με τις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές αντιλήψεις, η ανατροφή των τέκνων (πρβλ. ΣτΕ 1379/1998 και ΕΣ 977/00).
Επειδή, στην προκείμενη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής: Ο εκκαλών, με την από 2.8.2001 αίτηση του προς το Υποκατάστημα ΙΚΑ Καλλιθέας, ζήτησε να του χορηγηθεί η κατ` άρθρο 28 παρ. 5 του α.ν. 1846/1951 σύνταξη γήρατος, κατ` επίκληση της αρχής της ισότητας των φύλων. Από την αίτηση αυτή και τα σχετικά δικαιολογητικά προκύπτει ότι έχει συμπληρώσει το 50ό έτος της ηλικίας του (γεννήθηκε το 1948), ότι έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 5.500 ημέρες εργασίας (9.151), ότι έχει δύο τέκνα από τα οποία το ένα ήταν ανήλικο κατά το χρόνο υποβολής της αιτήσεως (γεννήθηκε το 1987), ότι δεν συνταξιοδοτείται από το ΙΚΑ ή άλλο φορέα και ότι η σύζυγός του (που γεννήθηκε το 1957) είναι εργαζόμενη και υπέβαλαν από κοινού δήλωση φόρου εισοδήματος για το οικονομικό έτος 2001. Ο Διευθυντής του παραπάνω Υποκαταστήματος, με την 371/ 2002 απόφαση του, απέρριψε την αίτηση, για το λόγο ότι η ως άνω διάταξη δεν εφαρμόζεται για τους άνδρες. Ενσταση κατά της αποφάσεως αυτής τεκμαίρεται ότι απορρίφθηκε λόγω άπρακτης παρόδου τριμήνου από την υποβολή της (3.4.2002). Προσφυγή κατά της απορρίψεως αυτής απορρίφθηκε με την εκκαλούμενη απόφαση.
Επειδή, με τα δεδομένα αυτά, η μη χορήγηση και στους άνδρες της επίμαχης συντάξεως, που αποσκοπεί στη διευκόλυνση της ανατροφής των ανήλικων τέκνων, αντιβαίνει στις παραπάνω συνταγματικές και κοινοτικές διατάξεις. Συνεπώς, ο εκκαλών, που συγκεντρώνει τις σχετικές νόμιμες προϋποθέσεις (ηλικία, ημέρες εργασίας, ανήλικο τέκνο, μη συνταξιοδότηση από το ΙΚΑ ή άλλο φορέα), δικαιούται τη σύνταξη αυτή, κατ` εφαρμογή της συνταγματικής αρχής της ισότητας. Κατ` ακολουθία, η αντίθετη κρίση της εκκαλούμενης αποφάσεως δεν είναι νόμιμη.
Επειδή, επομένως, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη έφεση, να εξαφανισθεί η εκκαλούμενη απόφαση, να δικασθεί η προσφυγή, να γίνει δεκτή, ν` ακυρωθεί η τεκμαιρόμενη απόρριψη της ενστάσεως και να χορηγηθεί η αιτούμενη σύνταξη. Επίσης, πρέπει ν` απαλλαγεί το ΙΚΑ από τη δικαστική δαπάνη του εκκαλούντος, κατ` εκτίμηση των περιστάσεων (άρθρο 275 παρ. 1 του Κ.Δ.Δ.).
