ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Α΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 9 Νοεμβρίου 2009, με την εξής σύνθεση: Γ. Παπαμεντζελόπουλος, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύων, ελλείποντος Προέδρου του Τμήματος και σε αναπλήρωση του Αναπληρωτή Προέδρου, που είχε κώλυμα, Ε. Δανδουλάκη, Σ. Μαρκάτης, Σύμβουλοι, Δ. Εμμανουηλίδης, Αικ. Ρωξάνα, Πάρεδροι. Γραμματέας η Μ. Βλασερού.
Για να δικάσει την από 18 Αυγούστου 2008 αίτηση:
του...... ......, κατοίκου ........ .....Γορτυνίας Νομού Αρκαδίας, ο οποίος παρέστη με τον δικηγόρο Κ. Τσάλτα (Α.Μ. 5411), που τον διόρισε στο ακροατήριο,
κατά του Οργανισμού Γεωργικών Ασφαλίσεων (Ο.Γ.Α.), ο οποίος παρέστη με τον Θ. Ράπτη, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.
Με την αίτηση αυτή ο αιτών επιδιώκει να ακυρωθεί η υπ’ αριθ. 51/4.3.2008 απόφαση της Επιτροπής Εκδίκασης Ενστάσεων κατά των πράξεων του Προϊσταμένου του Κλάδου Οικογενειακών Επιδομάτων του Ο.Γ.Α., με την οποία απορρίφθηκε η από 15.10.2007 ένσταση του αιτούντος κατά της 10/200030/2007 πράξεως του εν λόγω Προϊσταμένου.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της εισηγήτριας, Παρέδρου Αικ. Ρωξάνα.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο του αιτούντος, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση, και τον αντιπρόσωπο του καθ’ ου Οργανισμού, ο οποίος ζήτησε την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου και
Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε κατά το Νόμο
1. Επειδή, για την άσκηση της κρινόμενης αίτησης έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (852006/2008 έντυπο παραβόλου).
2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση της 51/4.3. 2008 αποφάσεως της Επιτροπής Εκδίκασης Ενστάσεων κατά των πράξεων του Προϊσταμένου του Κλάδου Οικογενειακών Επιδομάτων του Ο.Γ.Α., με την οποία απορρίφθηκε η από 15.10.2007 ένσταση του αιτούντος κατά της 10/200030/2007 πράξεως του εν λόγω Προϊσταμένου. Με την τελευταία αυτή πράξη απορρίφθηκε αίτηση του αιτούντος να του χορηγηθεί, λόγω της ιδιότητάς του ως πολύτεκνου πατέρα, κατ΄ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 63 παρ. 4 του ν. 1892/1990, η χορηγούμενη στις πολύτεκνες μητέρες ισόβια σύνταξη.
3. Επειδή, στο άρθρο 4 του Συντάγματος ορίζεται ότι: «1. Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. 2. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. 3 ...». Στο δε άρθρο 21 ορίζεται ότι: «1. Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του Κράτους. 2. Πολύτεκνες οικογένειες, . . . , έχουν δικαίωμα ειδικής φροντίδας από το Κράτος. . . 5. [όπως η παρ. αυτή προστέθηκε με το από 6.4.2001 Ψήφισμα της Ζ` Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, Α΄ 84] Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή δημογραφικής πολιτικής, καθώς και η λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων αποτελεί υποχρέωση του Κράτους». Εξάλλου, στο άρθρο πρώτο του ν. 1910/1944 «Περί κωδικοποιήσεως και συμπληρώσεως της νομοθεσίας περί προστασίας πολυτέκνων» (Α΄ 299), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 1 του ν. 860/1978 (Α΄ 2), ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: «1. Πολύτεκνοι υπό την έννοιαν του παρόντος νόμου είναι οι γονείς οι έχοντες τέσσερα τουλάχιστον ζώντα τέκνα εκ νομίμου γάμου ή νομιμοποιηθέντα ή νομίμως αναγνωρισθέντα, εφ’ όσον τα μεν θήλεα είναι άγαμα ή διατελούν εν διαζεύξει ή εν χηρεία και συντηρούνται υπό τινος των γονέων των, τα δε άρρενα εφ΄ όσον είναι ανήλικα. . .». Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 63 του ν. 1892/1990 «Μέτρα για το δημογραφικό πρόβλημα» (Α` 101), στη μητέρα που αποκτά τρίτο τέκνο χορηγείται επί τριετία μηνιαίο επίδομα (παρ. 1). Εξάλλου, επίδομα χορηγείται και στη μητέρα που θεωρείται πολύτεκνη κατά το ν. 1910/1944, εφόσον η ηλικία των αγάμων τέκνων της δεν υπερβαίνει το 23ο έτος (παρ. 3, όπως ισχύει, τροποποιηθείσα με την παρ. 2 άρθρο 39 ν. 2459/1997, Α΄ 17). Στην παρ. 4 του ίδιου άρθρου 63 του ν. 1892/1990 ορίζεται ότι: «Στη μητέρα που δεν δικαιούται πλέον το επίδομα της προηγούμενης παραγράφου χορηγείται ισόβια σύνταξη ίση προς το τετραπλάσιο του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη . . .» και στην παρ. 5 ότι: «Τα επιδόματα των προηγούμενων παραγράφων καταβάλλονται στη μητέρα ανεξάρτητα από κάθε άλλο επίδομα, μισθό, σύνταξη, αμοιβή, αποζημίωση κ.λπ.». Τέλος, στην παρ. 6 του ανωτέρω άρθρου 63 του ν. 1892/1990 ορίζεται ότι: «Σε περίπτωση οριστικής διακοπής της συγκατοίκησης των παιδιών με τη μητέρα λόγω υπαιτίου εγκατάλειψής τους από αυτήν ή λόγω θανάτου της, τα επιδόματα των παρ. 1, 2 και 3 αυτού του άρθρου καταβάλλονται σε όποιον έχει την κύρια ή αποκλειστική ευθύνη διατροφής των παιδιών. Η χορήγηση της σύνταξης της παρ. 4 αυτού του άρθρου αποκλείεται σε περίπτωση προηγούμενης υπαιτίου εγκατάλειψης των παιδιών από τη μητέρα». Κατ’ επίκληση εξουσιοδότησης που περιέχεται στην παρ. 7 του προαναφερθέντος άρθρου 63 του ν. 1892/1990 εκδόθηκε η Γ1α/440/7.2.1991 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Οικονομικών και Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Β΄ 90). Με την απόφαση αυτή, η οποία κυρώθηκε και απέκτησε ισχύ νόμου από τότε που ίσχυσε με τη διάταξη του άρθρου 18 παρ. 9 του ν. 2008/1992 (Α΄ 16), ως αρμόδιος φορέας για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 63 του ν. 1892/1990 ορίσθηκε «ο Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων (Ο.Γ.Α.), που ενεργεί ως εντολοδόχος του Υπουργείου Υγείας, Προνοίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων» (άρθρο 1 παρ. 1), προβλέφθηκε δε ότι για την αντιμετώπιση των σχετικών δαπανών ο Ο.Γ.Α. επιχορηγείται από τον κρατικό προϋπολογισμό (άρθρο 1 παρ. 2). Τέλος, στην εισηγητική έκθεση του ν. 1892/1990 και στα σχετικά πρακτικά συνεδριάσεων της Βουλής αναφέρεται ότι το δημογραφικό πρόβλημα συνιστά το πρώτο εθνικό πρόβλημα με σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, η αλλαγή δε των δημογραφικών δεδομένων αποτελεί τη βάση για την οικονομική ανάπτυξη της Χώρας, ενώ ως κίνητρο προς την κατεύθυνση αυτή θεσπίζεται η χορήγηση των προπεριγραφεισών παροχών, οι οποίες καταβάλλονται ανεξάρτητα από κάθε άλλο επίδομα, μισθό, σύνταξη, αμοιβή ή αποζημίωση.
4. Επειδή, η διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 63 του ν. 1892/1990, κατά το μέρος που δεν προβλέπει ότι, σε περίπτωση θανάτου της δικαιούχου της ισόβιας σύνταξης μητέρας, τη σύνταξη μπορεί να λάβει ο επιζών σύζυγός της, ο οποίος μετά το θάνατο της μητέρας είχε την ευθύνη για τη διατροφή των τέκνων, δεν είναι σύμφωνη με τις συνταγματικές διατάξεις που μνημονεύθηκαν στην προηγούμενη σκέψη. Τούτο, διότι το άρθρο 21 του Συντάγματος επιβάλλει την προστασία της πολύτεκνης οικογένειας, την οποία αποτελούν, πλην των τέκνων, και οι δύο σύζυγοι. Συνεπώς, δεν είναι συνταγματικώς ανεκτό να χορηγείται μόνο στον ένα από τους συζύγους (στην μητέρα) παροχή, υπό την ιδιότητα του πολύτεκνου συζύγου, σε περίπτωση δε θανάτου να μη λαμβάνει ο επιζών σύζυγος την παροχή αυτή, απομειουμένης με τον τρόπο αυτό της προστασίας προς την πολύτεκνη οικογένεια, εφόσον και οι δύο σύζυγοι αποτελούν μέλη της συνταγματικώς προστατευόμενης οικογένειας. Εξάλλου, σύμφωνα και με την εισηγητική έκθεση του ν. 1892/1990, οι παροχές του νόμου αυτού, δηλαδή τόσο το επίδομα όσο και η ισόβια σύνταξη, έχουν προσέτι το χαρακτήρα κινήτρου προς τους νέους γονείς για τη δημιουργία πολύτεκνων οικογενειών με στόχο την αντιμετώπιση του οξέος δημογραφικού προβλήματος της Χώρας. Η δε χορήγηση της σύνταξης αποτελεί επί πλέον κίνητρο προς τους γονείς, δεδομένου ότι η οικονομική ενίσχυση προς αυτούς δεν θα παύσει να χορηγείται λόγω της ηλικίας των τέκνων. Συνεπώς, για να είναι πλήρης και λυσιτελής η συνταγματικώς επιβαλλόμενη προστασία της πολύτεκνης οικογένειας, η ισόβια σύνταξη θα πρέπει να καταβάλλεται και στον επιζώντα σύζυγο (πατέρα) σε περίπτωση θανάτου της συζύγου του (ΣτΕ 314/2007 Ολομ., 1362/2008 , 1424/2009).
5. Επειδή, για την ταυτότητα του νομικού λόγου, η ισόβια σύνταξη θα πρέπει να καταβάλλεται στον επιζώντα σύζυγο και στην περίπτωση κατά την οποία η πολύτεκνη μητέρα, λόγω της ενηλικίωσης των τέκνων της, ελάμβανε ήδη προ του θανάτου της την ισόβια σύνταξη (ΣτΕ 1362/2008, 1424/2009). Κατά τη γνώμη όμως της Συμβούλου Ελ. Δανδουλάκη, η ισόβια σύνταξη θα πρέπει να καταβάλλεται στον επιζώντα σύζυγο μόνο στην περίπτωση που μετά το θάνατο της συζύγου του ανέλαβε την ευθύνη ανατροφής ανήλικων τέκνων (πραγματικό επί του οποίου απεφάνθη η Ολομέλεια στην ΣτΕ 314/2007) και όχι όταν η θανούσα πολύτεκνη μητέρα ελάμβανε ήδη ισόβια σύνταξη λόγω της ενηλικίωσης όλων των τέκνων.
6. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, η ...... ........, σύζυγος του αιτούντος, ελάμβανε ισόβια σύνταξη πολύτεκνης μητέρας από 1.10.1993 έως και 30.6.2007, οπότε απεβίωσε, χωρίς έκτοτε να χορηγηθεί στο χήρο σύζυγό της ισόβια σύνταξη. Με την από 6.8.2007 αίτησή του ο αιτών ζήτησε να του καταβληθεί η σύνταξη την οποία ελάμβανε η σύζυγός του. Με την απόφαση 10/200030/7.9.2007 του Προϊσταμένου του Περιφερειακού Υποκαταστήματος ΟΓΑ Πελοποννήσου το αίτημα του αιτούντος απορρίφθηκε, με την αιτιολογία ότι σύμφωνα με το νόμο η ισόβια σύνταξη χορηγείται μόνο στη μητέρα. Κατά της απόφασης αυτής ο αιτών άσκησε την από 15.10.2007 ένσταση, η οποία απορρίφθηκε με την ήδη προσβαλλόμενη 51/4.3.2008 απόφαση της Επιτροπής Εκδίκασης Ενστάσεων του Ο.Γ.Α. με την ίδια αιτιολογία. Η απόρριψη όμως του αιτήματος του αιτούντος, η οποία στηρίζεται σε αντισυνταγματική κατά τα προδιαληφθέντα διάταξη, δεν είναι νόμιμη, όπως βασίμως προβάλλεται. Συνεπώς, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση και να ακυρωθεί η 51/4.3.2008 απόφαση της Επιτροπής Εκδίκασης Ενστάσεων του ΟΓΑ. Αν και, κατά τη μειοψηφούσα γνώμη, η κρινόμενη αίτηση θα έπρεπε να απορριφθεί, διότι η θανούσα σύζυγος του αιτούντος ήταν ήδη προ του θανάτου της δικαιούχος της ισόβιας σύνταξης πολύτεκνης μητέρας, περίπτωση κατά την οποία η σύνταξη δεν πρέπει να χορηγείται στον επιζώντα σύζυγο.
Διά ταύτα
Δέχεται την κρινόμενη αίτηση.
Ακυρώνει την 51/4.3.2008 απόφαση της Επιτροπής Εκδίκασης Ενστάσεων του ΟΓΑ.
Διατάσσει την απόδοση του παραβόλου και
Επιβάλλει στον ΟΓΑ τη δικαστική δαπάνη του αιτούντος, που ανέρχεται σε εννιακόσια είκοσι (920) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 9 Νοεμβρίου 2009
Ο Προεδρεύων Σύμβουλος Η Γραμματέας Γ. Παπαμεντζελόπουλος Μ. Βλασερού
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 1ης Μαρτίου 2010.
Ο Προεδρεύων Σύμβουλος Η Γραμματέας Γ. Παπαμεντζελόπουλος Α. Κολιοπούλου ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ Εντέλλεται προς κάθε δικαστικό επιμελητή να εκτελέσει όταν του το ζητήσουν την παραπάνω απόφαση, τους Εισαγγελείς να ενεργήσουν κατά την αρμοδιότητά τους και τους Διοικητές και τα άλλα όργανα της Δημόσιας Δύναμης να βοηθήσουν όταν τους ζητηθεί. Η εντολή πιστοποιείται με την σύνταξη και την υπογραφή του παρόντος.